VẮC XIN SỐT XUẤT HUYẾT ĐẦU TIÊN ĐƯỢC LƯU
HÀNH TẠI VIỆT NAM
Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue lây truyền qua muỗi vằn. Tổ chức Y tế Thế giới đánh giá bệnh sốt xuất huyết là một trong 10 mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe cộng đồng.
Sốt xuất huyết Dengue hiện đang lưu hành tại hơn 100 quốc gia, với khoảng 390 triệu ca nhiễm mỗi năm. Tỷ lệ mắc bệnh toàn cầu tăng gấp 30 lần trong 50 năm do biến đổi khí hậu, quá trình đô thị hóa nhanh chóng và nhiều điều kiện thuận lợi cho di chuyển và lưu thông hàng hóa.
Theo WHO, Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia hứng chịu hậu quả nghiêm trọng từ sốt xuất huyết. Các chuyên gia cảnh báo sốt xuất huyết Dengue đang ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn khi không còn mang tính chu kỳ, có xu hướng mở rộng các vùng lưu hành dịch.
Vắc xin Qdenga hiện được cấp phép ở nhiều quốc gia gồm Indonesia (2022), Anh (2023), Brazil (2023), Argentina (2023), Thái Lan (2023), Đan Mạch (2023), Đức (2023), Bồ Đào Nha (2023), Columbia (2023), Brazil (2023), Malaysia (2024), Việt Nam (2024)…
Trong đó, Brazil là quốc gia đầu tiên triển khai chiến dịch tiêm vắc xin này trong hệ thống tiêm chủng quốc gia vào tháng 02/2024 và đã tiêm ở 521 thành phố tính đến tháng 3/2024, chiếm khoảng 10% số đô thị của Brazil. Giai đoạn đầu tiên của chiến dịch tập trung ở nhóm trẻ 10 và 11 tuổi, là nhóm tuổi có nguy cơ nhập viện do SXH cao nhất. Chiến dịch tiêm chủng giới hạn ở mức “sẽ chỉ bảo vệ một số ít người đã được tiêm chủng”, và hiện tại chưa có nhiều dữ liệu hiệu quả của chiến dịch này.
Theo thông tin của Tổ chức Y tế Thế giới, phác đồ tiêm 2 liều vắc xin Qdenga cách nhau 3 tháng có hiệu quả 80% (1 năm sau tiêm), giảm dần còn 61% (sau 57 tháng sau tiêm) trong việc phòng ngừa sốt xuất huyết (SXH) có triệu chứng do bất kỳ típ huyết thanh nào. Hiệu quả của vắc xin trong phòng ngừa SXH nhập viện thì cao hơn, là 90% (18 tháng sau tiêm) và vẫn duy trì ở mức cao sau 57 tháng sau tiêm là 84%.
Với vắc xin ngừa SXH, chúng ta đang có thêm 1 giải pháp hiệu quả hỗ trợ cho công tác phòng chống SXH. Vắc xin này sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh SXH và nhất là giảm nguy cơ bị bệnh nặng, tức là nếu bị mắc bệnh sau tiêm vắc xin thì tình trạng bệnh sẽ nhẹ. Tuy nhiên, không chủ quan với bệnh sốt xuất huyết khi đã có vắc xin vì sau khi tiêm vắc xin vẫn có thể mắc bệnh sốt xuất huyết.
Hàng năm, các tỉnh khu vực phía Nam và Lâm Đồng nằm trong vùng lưu hành SXH, có nguy cơ mắc SXH khoảng 250 ca/100.000 dân. Với hiệu quả vắc xin 80% nêu trên trong năm đầu tiên sau tiêm, trong điều kiện lý tưởng, vắc xin sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh SXH còn 50 ca/100.000 dân.
Nguy cơ mắc bệnh SXH là rất cao do mầm bệnh và muỗi vằn luôn có sẵn trong cộng đồng. Nói cách khác, nguy cơ mắc bệnh sau tiêm vắc xin sẽ tùy thuộc vào nguy cơ mắc SXH hiện hữu. Hơn nữa, SXH có thể gặp ở mọi nhóm tuổi, trong khi vắc xin hiện tại có chỉ định tiêm chỉ cho người từ 4 tuổi trở lên.
Do vậy, để tối ưu hóa hiệu quả của vắc xin và bảo vệ cho nhóm chưa đến tuổi chỉ định tiêm vắc xin, cần giảm thiểu tối đa nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết bằng cách duy trì và triển khai thường xuyên các biện pháp truyền thống, giải pháp tổng hợp và đang có hiệu quả là kiểm soát véc tơ, diệt lăng quăng và muỗi.
Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo các quốc gia dù có áp dụng giải pháp vắc xin, vẫn phải bám sát chiến lược tích hợp với kiểm soát véc tơ nhằm đạt được hiệu quả kiểm soát dịch tối ưu. Các quốc gia trong khu vực như Indonesia, Thái lan dù đã cấp phép sử dụng vắc xin, vẫn đang áp dụng giải pháp toàn diện, tổng hợp trong phòng chống SXH. Do đó mỗi cá nhân sau khi tiêm vắc xin cũng không được chủ quan, bỏ quên việc diệt lăng quăng và phòng tránh muỗi đốt.
Sốt xuất huyết không chỉ gây gánh nặng và áp lực cho bệnh nhân, gia đình mà còn cho hệ thống và nhân lực ngành y tế. Việc tìm ra vắc xin phòng sốt xuất huyết là vấn đề cấp thiết và việc đưa vào sử dụng vắc xin sốt xuất huyết là bước tiến quan trọng trong công tác phòng chống bệnh nguy hiểm này.
Vắc xin sốt xuất huyết đã được đã được Bộ Y tế cấp phép lưu hành tại Việt Nam từ tháng 5 năm 2024 phê duyệt cùng 39 quốc gia trên thế giới, tiến thêm một bước dài trên hành trình phòng chống dịch bệnh sốt xuất huyết tại nước ta.
“Việc sử dụng vắc xin cùng các biện pháp phòng chống khác sẽ giảm số ca mắc bệnh, nhập viện và gặp biến chứng nặng do bệnh trong tương lai không xa. Đó là bằng chứng thuyết phục nhất về tính an toàn, hiệu quả và tính nhân văn cao cả của vắc xin nói chung và vắc xin sốt xuất huyết nói riêng”
Virus Dengue gây bệnh bệnh sốt xuất huyết có 4 tuýp huyết thanh khác nhau. Người đã từng mắc bệnh lần đầu với bất kỳ một trong các tuýp huyết thanh sẽ tạo miễn dịch lâu dài nhưng có thể không kéo dài suốt đời và bảo vệ tạm thời ước tính từ vài tháng đến 1 – 2 năm chống lại các tuýp huyết thanh khác. Một người có thể mắc sốt xuất huyết nhiều lần trong đời với các tuýp virus khác nhau thậm chí lần mắc thứ 2 có nguy cơ nặng hơn lần đầu.
Sốt xuất huyết nguy hiểm bởi khả năng dẫn đến nhiều biến chứng trầm trọng, như tụt huyết áp, suy tim, suy thận, sốc mất máu, suy đa tạng, xuất huyết não, hôn mê… Bệnh có nguy cơ trở nặng vào giai đoạn hết sốt từ ngày thứ 3 đến thứ 5, khiến người bệnh dễ chủ quan. Các đối tượng có nguy cơ trở nặng cao hơn khi mắc sốt xuất huyết là trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người mắc các bệnh mãn tính, béo phì… Với phụ nữ mang thai, sốt xuất huyết có thể gây suy thai, sinh non, thai chết lưu.
Sốt xuất huyết đến nay vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, trong khi bệnh lưu hành ngày càng phức tạp, lan rộng và diễn ra quanh năm không còn theo mùa, các biện pháp kiểm soát muỗi truyền bệnh gặp nhiều khó khăn do vấn đề biến đổi khí hậu, đô thị hóa, giao thương, đi lại. Hằng năm, nước ta có hàng trăm nghìn trường hợp mắc bệnh sốt xuất huyết với hàng chục đến hàng trăm ca tử vong. WHO đánh giá sốt xuất huyết là một trong 10 gánh nặng y tế toàn cầu, xếp mức độ 3 (mức độ cao nhất) về khẩn cấp y tế. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) kêu gọi, bên cạnh truyền thông nâng cao nhận thức về bệnh sốt xuất huyết, kiểm soát véc tơ lây truyền bệnh, giám sát chặt chẽ ca bệnh, người dân cần chủ động tiêm vắc xin để phòng bệnh hiệu quả.
Bệnh sốt xuất huyết khó kiểm soát nguồn lây bởi người mắc sốt xuất huyết có thể không biểu hiện hoặc có triệu chứng không rõ ràng. Theo nghiên cứu, 80% người không có triệu chứng vẫn có khả năng lây nhiễm sốt xuất huyết. Bệnh nặng khó dự đoán trước và có thể phát triển mà không có dấu hiệu cảnh báo.
Vắc xin sốt xuất huyết Qdenga do hãng dược phẩm Takeda, Nhật Bản sản xuất tại Đức, phòng đầy đủ 4 tuýp huyết thanh virus gây bệnh gồm DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Đây là vắc xin sốt xuất huyết đầu tiên được phê duyệt tại Việt Nam với phác đồ tiêm 2 mũi cách nhau 3 tháng cho trẻ từ 4 tuổi trở lên đến người lớn, có thể tiêm đồng thời với nhiều vắc xin khác tùy chủng loại.
Ngày 20/9/2024 vừa qua, Hệ thống tiêm chủng VNVC chính thức ra mắt và triển khai tiêm vắc xin sốt xuất huyết của hãng dược phẩm Takeda (Nhật Bản) cho trẻ em và người lớn tại gần 200 trung tâm tiêm chủng hiện đại trên toàn quốc. Vắc xin được nghiên cứu và phát triển trong gần 45 năm, đã được phê duyệt sử dụng rộng rãi tại hơn 40 quốc gia trên thế giới, được Bộ Y tế phê duyệt sử dụng tại Việt Nam vào tháng 5/2024, dành cho trẻ em từ 4 tuổi trở lên và người lớn.
Lần đầu tiên tại Việt Nam, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cùng Hãng dược phẩm Takeda chính thức đưa vắc xin sốt xuất huyết Qdenga về triển khai tiêm chủng cho người dân Việt Nam. Việc cung cấp vắc xin sốt xuất huyết Qdenga tại mạng lưới gần 200 trung tâm tiêm chủng rộng khắp cả nước giúp người dân dễ dàng tiếp cận tiêm vắc xin chất lượng cao, kịp thời bảo vệ sức khỏe cho trẻ em, người lớn, góp phần giảm gánh nặng bệnh tật do sốt xuất huyết gây ra mỗi năm.
Hiện vắc xin sốt xuất huyết vẫn chưa được triển khai trong chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia, do đó vắc xin chưa được tiêm miễn phí. Đồng thời vắc xin cũng không nằm trong các danh mục được bảo hiểm y tế hỗ trợ chi trả. Để tiêm phòng vắc xin sốt xuất huyết, Quý Khách có thể đến các trung tâm tiêm chủng dịch vụ uy tín, an toàn và chất lượng như Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC tại Lâm Đồng (TP. Bảo Lộc, TP. Đà lạt và huyện Đức Trọng)
"Vắc xin sốt xuất huyết tiêm cho trẻ từ 4 tuổi trở lên. Do đó trẻ dưới 4 tuổi sẽ phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết như thế nào?" vắc xin sốt xuất huyết có thể tiêm cho phụ nữ trước khi mang thai, khi đó một lượng kháng thể được truyền sang nhau thai sẽ bảo vệ cho em bé ít nhất đến 6 tháng tuổi. Còn sau đó, các gia đình phải thường xuyên thực hiện việc diệt muỗi, diệt lăng quăng để phòng chống bệnh sốt xuất huyết đến khi trẻ đủ tuổi tiêm vắc xin./.
Bs. Đặng Văn Huyên (CDC Lâm Đồng)